Minstens 140 ton geneesmiddelresten worden jaarlijks via de rioolwaterzuivering op het oppervlaktewater geloosd. Die hoeveelheid is beduidend meer dan de 17 ton aan gewasbeschermingsmiddelen die jaarlijks in het oppervlaktewater terecht komt. Deze conclusie trekt RIVM in een rapport, geschreven in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Milieu.
Het RIVM maakt zich zorgen over de normoverschrijdingen door medicijnresten en de effecten daarvan op de waterkwaliteit. Rioolwaterzuiveringsinstallaties verwijderen namelijk niet alle resten van geneesmiddelen uit rioolwater. De drinkwaterkwaliteit is volgens het RIVM nu niet in het geding, maar in de toekomst kan de kwaliteit van de drinkwaterbronnen door vergrijzing (meer medicijngebruik) en klimaatverandering (langdurige lage waterstanden) onder druk komen te staan.
De hoeveelheid medicijnen is opmerkelijk, omdat juist de glastuinbouw per 1 januari 2018 verplicht wordt om gewasbeschermingsmiddelen uit het afvalwater te zuiveren. Voor medicijnen geldt zo’n verplichting niet. Wel werkt een aantal ziekenhuizen aan afvalwaterzuivering. De bulk van de medicijnen (80%) gaat echter via de huishoudens het riool in.
Effect op waterorganismen
Uit laboratoriumonderzoek is gebleken dat geneesmiddelen effecten hebben op waterorganismen. Zo kunnen pijnstillers weefselschade veroorzaken bij vissen, kunnen anticonceptiemiddelen zorgen voor geslachtsverandering bij vissen en kan het gedrag van kleine waterkreeftjes en vissen veranderen door antipsychotica.
De omvang van het milieurisico kan niet precies in kaart worden gebracht omdat slechts van een fractie van de werkzame stoffen gegevens over hoeveelheden en effecten in het milieu bekend zijn. Of geneesmiddelen momenteel daadwerkelijk verantwoordelijk zijn voor schade aan het ecosysteem in het water is daarom onvoldoende duidelijk.
Pijnstiller, antibiotica en anti-epilepticum
Er zijn ongeveer 2.000 werkzame stoffen in geneesmiddelen. Van de 80 stoffen die in 2014 door waterbeheerders zijn gemonitord, zijn er 5 in hogere concentraties aangetroffen dan de concentratiegrens die veilig is voor waterorganismen. Dit betreft diclofenac (pijnstiller), azythromycine, clarithromycine en sulfamethoxazol (antibiotica) en carbamazepine (een anti-epilepticum).
Restanten van geneesmiddelen voor mensen en voor dieren zijn ook in het grondwater gemeten. Meer over deze kwestie op de website van RIVM.
