Overtollige regenval vanaf eind mei had de agrarische sector al minstens honderd miljoen schade berokkend. Extreme buien in week 23 schroefden dat bedrag op. Hagelstenen zo groot als tennisballen zorgden donderdagavond 23 juni uiteindelijk voor een situatie die volgens standsorganisaties als nationale ramp mag worden aangemerkt.
Door: Hans Neefjes en Ank van Lier
ZLTO-voorzitter Hans Huijbers is er zeker van: de overtollige regen en extreme hagelbuien berokkenen de agrarische sector meer dan een halve miljard euro schade. Hij zei dit 27 juni op een bijeenkomst van LTO Nederland, ZLTO en LLTB na een overleg met verzekeringsbedrijven en het ministerie van EZ. Plaats van handeling is het tomatenbedrijf Vereijken in Someren, een van de getroffen glasbedrijven.
De land- en tuinbouworganisaties vragen het kabinet om de gevolgen van het noodweer te bestempelen als een nationale ramp, zodat de Wet Tegemoetkoming Schades in werking kan treden. Tijdens zijn werkbezoek op 29 juni gaf staatssecretaris Van Dam echter nogmaals aan dat hij hier geen gehoor aan gaat geven. Duidelijk is dat de hagelschade in kassen in de Brabantse plaatsen Asten en Someren het meest in het oog springt. Hier ligt het zwaartepunt van de bui, die donderdagavond 23 juni 161 ha glas totaal verwoestte. Van 50 ha is niet duidelijk wat er nog te redden is.
Meerdere partijen wijzen echter ook op de gevolgen van de overtollige regen waarvan vooral in Oost-Brabant en Noord-Limburg al sinds medio mei sprake is. Het staat vast dat veel gewassen nu al staan te rotten op de percelen. Zo wordt ruim 400 ha leliebollen reeds als verloren beschouwd. En ook in dat gewas geldt dat het afwachten is hoe de schade uiteindelijk uitpakt. Huijbers omschreef de wateroverlast als een sluipmoordenaar: „De indirecte schade of vervolgschade zal straks hoog oplopen.”
Zeventig glasbedrijven verhageld
Naar schatting 600 bedrijven in Brabant en Limburg kampen volgens de standsorganisaties met hagel- en/of waterschade. Verzekeraar Interpolis (zie ook kader: ’belang gehard glas duidelijk’) stelt dat hier 70 glastuinbouwbedrijven tussen zitten. Onder de getroffenen zijn ook sierteeltbedrijven.
Er wordt al vanaf vrijdag 24 juni zo veel mogelijk geprobeerd om gewassen te redden of bedrijven gereed te maken voor de start van de volgende teeltronde. In diverse kassen rest niets meer dan voorzichtig bij het betonpad beginnen met glas opruimen. Pas dan kan schade aan constructies echt in kaart worden gebracht. Repareren of herbouwen is daar voorlopig nog niet aan de orde.
Alle hens aan dek dus voor de kassenbouwers, beglazers en leveranciers van materialen. De laatste reparaties van de hagelschade van augustus vorig jaar in de Bommelerwaard zijn vorige maand net afgerond. „De omvang van deze calamiteit is enorm. Dit heeft het komende half tot één jaar consequenties voor de 100-150 ha aan nieuwbouwprojecten in de sector”, verwacht Pieter van Velden, lid van De Stichting Coördinatie Calamiteitenbestrijding Glastuinbouw (CCG). Die stichting heeft de reparatieregeling voor de glastuinbouw in werking gesteld, zodat betrokken partijen conform de afspraken zo veel mogelijk voorrang geven aan het herstel van beschadigde kassen.
Oorlogsgebied
Vooral in de Brabantse plaatsen Asten en Someren was het raak. Na donderdagavond 23 juni lijkt het daar als een soort van oorlogsgebied: kapotte kassen, maar ook daken van woonhuizen en schuren zijn stuk en afgedekt met plastic. Deuken in auto’s zijn meer regel dan uitzondering.
Dan blijkt weer eens dat alles relatief is. In de vroege ochtend van 23 juni trokken zware regenbuien over Zuid-Holland en noteerde Interpolis later die dag 40 schademeldingen van glastelers. Goten liepen over en dockshelters stroomden vol omdat in korte tijd ruim 50 millimeter regen uit de lucht viel. In totaal minstens een miljoen euro schade, schat Interpolis desgevraagd in.
Telers met buitengewassen ondervonden ook nadelen van de heftige regen. Oogst ging verloren of werkzaamheden moesten worden uitgesteld. „Dat is niet prettig, maar het hoort bij het risico van buitenteelten. Je hebt elk jaar wel een een gewasje dat verregend op platwaait. De regen valt dit jaar in Zuid-Holland niet overtollig. Een flinke bui is dus wel te verwerken en soms zelfs welkom. In Oost-Nederland is veel meer aan de hand. Daar verzuipen gewassen. Veel erger wordt waarschijnlijk dat veel mest is uitgespoeld. Gewassen worden zwak en je kan vaak het land niet op om te bemesten of om te spuiten tegen ziekten en plagen,” schetst teeltadviseur Henk van den Berg.
Hogere prijs
Op de percelen van Erwin Korsten in Beringe zijn de effecten van de overvloedige regenval van de afgelopen weken goed zichtbaar: de lagere gelegen delen staan volledig blank. Korsten: „Ik schat dat ongeveer 15 procent van onze zonnebloemenoogst niet meer te redden is. Doordat er zoveel regen blijft vallen, heeft de grond en het gewas geen kans om te herstellen. Dit heeft ook effect op de kwaliteit van het geoogst product; er zitten hier en daar al watervlekken op de bladeren. De komende tijd verwacht ik ook meer problemen met meeldauw, aangezien we door de nattigheid niet kunnen spuiten.”
Een geluk bij een ongeluk is volgens Korsten dat de zonnebloemen op het moment goed worden betaald. ,,We veilen bij Veiling Rhein-Maas. Hier worden beduidend minder zonnebloemen aangevoerd dan in een ‘normaal’ jaar. Veel sierteeltbedrijven zijn veel harder getroffen zijn dan wij, bijvoorbeeld in de regio Noordrijn-Westfalen. De opbrengstderving wordt op dit moment gecompenseerd door de hogere prijs die we beuren. Een typisch voorbeeld van ‘de een zijn dood is de ander zijn brood’. Dat is zuur, maar wel realiteit.”
Volgens Wim van den Boomen, voorzitter van de ZLTO-vakgroep Glastuinbouw is de impact van de glasschade enorm. ,,Bedrijven hebben schade, maar door die ene hagelbui staan naar schatting ook 1400 man op straat. Deze schade werkt veel verder door dan je in eerste instantie in de gaten hebt.”
Voorzitter Albert Jan Maat van LTO Nederland vult aan: „Natuurlijk zullen telers in eerste instantie een beroep doen op hun verzekeringsmaatschappij. Maar een belangrijk deel van de schade valt buiten de reguliere verzekering. Daar mogen telers niet eenzijdig de dupe van worden.” De organisatie wijst onder meer naar Frankrijk en Duitsland: landen die het platteland inmiddels te hulp zijn geschoten met financiële tegemoetkomingen vanwege de extreme wateroverlast aldaar. LTO Nederland verwacht op korte termijn actie van het kabinet voor boeren en tuinders die getroffen zijn door de uitzonderlijke weersomstandigheden.
Interpolis: belang gehard glas duidelijk
De hagelschade in Limburg en Noord-Brabant bij glastuinbouwbedrijven loopt in de tientallen miljoenen, zegt Willem Snoeker, sectormanager bij Interpolis. Bij een ramp van deze omvang wordt volgens hem weer het belang van gehard glas duidelijk. Dit glas is vier tot vijf maal zo stevig als standaard glas.
In de kern van de bui was het evenmin bestand tegen de hagelstenen zo groot als tennisballen. „Maar in de gebieden rondom de kern van een hagelbui worden de hagelstenen steeds kleiner en daar zou gehard beter tegen bestand geweest zijn”, zegt Snoeker.
Interpolis kreeg na de hagelbui 400 schademeldingen. Nagenoeg alle 70 getroffen glastuinbouwbedrijven zijn met hun opstanden verzekerd tegen hagelschade. Dat is veelal een eis die de banken stellen bij de financiering. Een verzekering van het gewas hebben ook nagenoeg alle bedrijven afgesloten.
Het uiteindelijke schadebedrag voor de kastelers hangt onder meer af van de vervolgschade en wanneer de bedrijven weer in productie komen. Er wordt zo veel mogelijk geprobeerd om gewassen te redden of bedrijven gereed te maken voor de start van de volgende teeltronde.
