Familiebedrijven worden gemiddeld 7% hoger gewaardeerd dan vergelijkbare niet-familiebedrijven. Tevens realiseren familiebedrijven 16% meer rendement. Dat blijkt uit onderzoek van Erasmus Universiteit, BDO accountants.
Door twee ’familiewaarden’ presteren van familiebedrijven beter. Familiebedrijven hebben vaak personeel dat zich sterk identificeert met het bedrijf. En familiebedrijven hebben veel ’sociaal kapitaal’: veel goede relaties met klanten, leveranciers en de gemeenschap waarin ze opereren.
Zeven tips
Uit onderzoek blijkt dat 80% van de glastuinbouwondernemers ouder dan 55 jaar geen opvolger heeft. Allemaal bedrijven met familiewaarden die tot waarde moeten worden gebracht. In het onderzoek worden zeven tips aangedragen om deze waarden te verzilveren:
1 Het prototype: heel belangrijk
De rol van het ‘prototype’ bij het vaststellen en overdragen van waarden is moeilijk te overschatten. Deze ‘grondlegger’ uit de geschiedenis van de onderneming belichaamt de waarden van het familiebedrijf. Maar bedenk dat het niet per se om één persoon hoeft te gaan: het kan ook een duo zijn, of zelfs een hele generatie. Het belangrijkst is dat volstrekt duidelijk wordt waar ze voor staan en waarom dat zo belangrijk is (geweest) voor het bedrijf. Durf dus de prototypische generatie expliciet te benoemen, en houd hun gedachtegoed levend in de onderneming. Dat kan bijvoorbeeld door storytelling, door het prototype duidelijk zichtbaar terug te laten komen in het bedrijf (via de visuele identiteit, of afbeeldingen fysiek op locatie), door een boek of film over de geschiedenis van het bedrijf op te stellen, of door het prototype een duidelijke rol te geven tijdens heidagen of strategiesessies.
2 Maak de waarden duidelijk en concreet
Probeer de waarden van de familie zo expliciet mogelijk te maken in kernwoorden, beginselverklaringen of zelfs een beeldtaal. Het articuleren en in taal vangen van waarden is niet makkelijk, maar wanneer die waarden er eenmaal staan wordt het eenvoudiger om er een dialoog tussen generaties over te voeren. Articuleren maakt het ook gemakkelijker om concrete beslissingen te toetsen aan de kernwaarden van de familie. Hoe duidelijker en concreter de waarden zijn, hoe makkelijker het is om ze een prominente rol te geven in het bedrijf.
3 Kijk naar gedrag
Als je als familie op zoek gaat naar de familiewaarden, begin dan met te kijken naar concreet gedrag, en keuzes die het bedrijf in het verleden gemaakt heeft wanneer een of meerdere familiewaarden in het geding waren. Trap niet in de valkuil van het opvoeren van waarden die vooral bedoeld zijn voor de bühnekreten die het goed doen bij de buitenwacht, maar die geen invloed hebben op gedrag binnen het bedrijf, kunnen op langere termijn geen authentieke bijdrage leveren aan bedrijfsidentiteit of sociaal kapitaal. Familiewaarden zijn geen PR-instrument. Als de waarden niet terug te zien zijn in de keuzes van het bedrijf, maken ze een onderneming zelfs extra kwetsbaar. Welk gedrag is er te zien geweest? Laat dat leidend zijn.
4 Less is more
Hou het aantal waarden beperkt. Uit het onderzoek is gebleken dat verreweg de meeste families zich laten voorstaan op maximaal drie kernwaarden. Maak het dus niet onnodig moeilijk door een hele lijst op te stellen, ook omdat minder centrale waarden kwetsbaarder zijn wanneer ze in het geding komen. De meeste waarden zijn simpel, voor de hand liggend, herkenbaar en menselijk. Voorbeelden: ‘christelijk rentmeesterschap’, ‘bescheidenheid’, ‘respectvol omgaan met ieder mens’.
5 Investeer!
Waarden zijn fragiel en worden niet elke dag zomaar vastgesteld. Investeer dus tijd en emotionele energie in het proces om ze te vinden en te articuleren. Plan sessies in om er met de hele familie – alle betrokken generaties – over te praten, al dan niet met behulp van externe adviseurs. Vraag ook externe partijen als klanten en leveranciers om input. En als die waarden er eenmaal liggen naar ieders tevredenheid, blijf ze herhalen en er- over praten. Uiteindelijk gaan familiewaarden pas echt waarde toevoegen als ze binnen het familiebedrijf worden geoperationaliseerd. Familiewaarden kunnen bijvoorbeeld als kompas dienen voor de eigenaarstrategie van de familie maar ook het HR-beleid; aan welke kenmerken moeten medewerkers voldoen (competenties en vaardigheden), waar willen we op letten bij het evalueren van het functioneren van medewerkers, enzovoort. Als familiewaarden worden vertaald naar gewenst concreet gedrag voor medewerkers en leidinggevenden, komen ze pas echt tot leven.
6 Papier helpt, maar is niet noodzakelijk
Vastleggen op papier kan helpen, maar is geen heilig moeten. Het belangrijkst is dat de familieleden met elkaar in gesprek gaan over de familiewaarden, wat die betekenen en hoe ze doorklinken in het bedrijf. Een fysiek document zoals een familiestatuut (dat juist ook een ‘levend’ document mag zijn dat in de jaren kan worden aangepast) is daarbij vaak wel heel nuttig.
7 Wees flexibel
Gun jezelf flexibiliteit bij het proces van waarden vaststellen en overdragen. Dit onderzoek laat terugkerende patronen zien maar is allerminst een in marmer gebeitelde handleiding voor waardeoverdracht. Geen twee bedrijven zijn hetzelfde, geen twee bedrijven pakken het overdragen van familie- waarden op dezelfde manier aan. Verreweg het belangrijkste is dat families zich bewust worden van hun waarden, en niet weglopen voor de inspanningen en emotionele investeringen die met waardeoverdracht gepaard gaan. De vorm waarin die overdracht gegoten wordt is daaraan secundair.
