Extreem lage grondwaterstand dwingt tot maatregelen

Is er altijd genoeg grondwater beschikbaar voor beregening van gewassen? Daar mag je niet meer van uitgaan, zo bleek 4 december op een bijeenkomst in regio Zundert. De grondwaterstand is nu zo laag, dat er meer nodig is dan maatregelen van het waterschap.

Diverse belanghebbende partijen hadden de bijeenkomst in Achtmaal belegd over de beschikbaarheid en het gebruik van beregeningswater: Treeport Zundert, Fruitport, ZLTO Zundert-Rijsbergen en waterschap Brabantse Delta. Normaal gesproken is er begin december niets aan de hand met de grondwaterstand; die is door herfstregens wel op peil, of komt nog op peil als gevolg van winterregens.

De situatie is nu echter zorgelijk. „Het grondwater staat verschrikkelijk laag”, aldus René Rijken van Brabantse Delta. De stand wordt op diverse meetpunten bijgehouden. Normaal gesproken staan die op ’groen’. „Maar nu staan de meeste op ’rood’ en één op ’oranje’. Het is nog steeds extreem droog in de grond.”

Het oppervlaktewater in het beheersgebied, waaronder dus regio Zundert valt, is afhankelijk van regen. „Als het nu een keer flink regent, zitten sloten wel vol, maar dat wil niet zeggen dat dit direct voldoende is om het grondwaterniveau aangevuld te krijgen.” Brabantse Delta is ook wel onderdeel van het Maasstroomgebied, maar de aanvoer vanuit de Maas is beperkt. Middels sluizen wordt het niveau van de Maas nu wel op peil gehouden voor de scheepvaart. Dat is anders dan bij de Rijn; daarin liggen geen sluizen. „Die loopt nu leeg.”

Brabantse Delta neemt daarom al sinds de zomer maatregelen om zoveel mogelijk water in het gebied te houden, en daarmee te voorkomen dat het overschot wordt afgevoerd naar het Hollandsch Diep. Stuwen in sloten zijn bijvoorbeeld hoger ingesteld, waardoor er meer water wordt vastgehouden.

Maar in noodsituaties zoals nu kan geen enkel waterschap het alleen aan. Ook kwekers moeten maatregelen nemen, zo werd duidelijk op de bijeenkomst in Achtmaal. Dat hoeven geen ingewikkelde maatregelen te zijn. Er zijn bijvoorbeeld al kwekers die bloemenmengsels en/of winterrogge zaaien tussen planten. Hierdoor komt er niet alleen meer organische stof in de bodem, maar houdt de bodem ook meer vocht vast en is er meer capillaire werking.

De manager van Treeport, David Bömer, heeft bijvoorbeeld in een sloot rond zijn bedrijf een dammetje van 40 cm hoogte aangelegd. „Niet om voor mezelf een buffer te krijgen, maar om water langer in ons gebied te kunnen houden. Een aantal meters sloot maal diepte: reken dan maar uit om hoeveel inhoud het gaat.”

Op de bijeenkomst waren vooral boomkwekers aanwezig, maar ook aardbeientelers, veehouders en akkerbouwers. Ter plekke kregen ze een vragenlijstje om in te vullen: vragen gericht op de korte termijn, en vragen voor de lange termijn. Er werd bijvoorbeeld gevraagd hoeveel kuub oppervlakte- en grondwater je afgelopen zomer had onttrokken. „De gegeven hoeveelheden verschilden enorm, maar iedereen bleek toch wel serieus met het probleem om te gaan en een zo realistisch mogelijke inschatting te maken.”

Ook liepen vragen vooruit op komend voorjaar: wat ga je doen als er dan een beregeningsverbod moet worden ingesteld, en wat zou dan de economische schade aan je bedrijf zijn? De een antwoordde met ’stoppen’, de ander met ’gewoon doorgaan met beregenen’, las Bömer op sommige ingevulde lijsten. En de voorspelde schade? „Daar wordt je echt niet vrolijk van. En dan hopen kwekers dat de bank zal inspringen.”

Uiteraard kwam op de bijeenkomst ook de watergeeftechniek aan de orde. Veel bedrijven zijn uitgerust met haspels. Daarmee zijn percelen wel relatief gezien snel te beregenen, maar de efficiëntie is minder dan van bijvoorbeeld druppelbevloeiing. Drip-irrigatie is nog geen gemeengoed in de Nederlandse boomkwekerij. Dat was het voorheen ook niet in de aardbeien, aldus Rijken. „Maar nu zie je veel aardbeien op beddenteelt met druppelslangen eronder. Zo geef je efficiënt water. En omdat het onderdoor gebeurt, blijft het blad droog waardoor je minder problemen hebt met ziekten. En je kunt ook efficiënter bemesten.”

Door afgelopen zomer staat drip-irrigatie wel steeds meer in de belangstelling van kwekers. Enkelen hebben er ook al in geïnvesteerd en slangen laten trekken, bijvoorbeeld langs grote Taxus. Het waterschap juicht dit soort waterbesparende maatregelen toe. Kwekers die zo’n maatregel nemen, worden misschien ook wel beloond. „Hoe, dat gaan we nog samen met de sector bekijken”, zei Rijken na afloop van de bijeenkomst. „Je wordt natuurlijk liever beloond voor een maatregel, dan dat je gestraft wordt.”

De aanwezigen op de bijeenkomst zijn nu in elk geval doordrongen van de zorgelijke situatie rond beregeningswater. Bömer dacht nog terug aan 10 april 2018, toen Treeport overleg had over de beschikbaarheid van grondwater. „’Dat wordt nooit een probleem’, zei een kweker toen, en niemand sprak hem tegen. Op 30 april viel hier de laatste fatsoenlijke regenbui van de hele zomer. ’Ach, dat valt wel mee’, dachten we toen nog. Nu weten we wel beter.”