Deze week kreeg ik een presentatie van een onderzoek naar bedrijfsoverdracht van het familiebedrijf in de land- en tuinbouw. Een studente van Harper Adams University heeft voor Rabobank en NAJK een onderzoek naar bedrijfsoverdracht uitgevoerd. Jonge potentiële overnemers van gezinsbedrijven zijn geïnterviewd. Daarmee werd een goed beeld geschetst van de uitdagingen bij overdracht van het familiebedrijf.
Ik werd getroffen door de vier hoofdredenen waarom overnemende kinderen de bedrijfsovername uiteindelijk niet zagen zitten. In het onderzoek wordt gekozen voor het woord barrière. Ik leg dit uit als een hele goede reden om de bedrijfsovername dan maar niet door te zetten. Deze overnambarrières zijn niet nieuw, maar wel goed om er nog eens een keukentafelgesprek over te beginnen. Ik doe dan even de aanname dat een ondernemer in een bedrijfsovername traject zit of dat deze er op termijn gaat komen.
De vier belangrijkste overname barrières:
- Financiële barrières: De overnamesom is (te) hoog waardoor er onvoldoende rendement gemaakt kan worden, solvabiliteit te laag wordt en daarmee de terugverdientijd te lang. Per saldo ziet overnemende zoon of dochter de financiële last niet als draagbaar.
- Risico barrières: De tweede reden heeft veel relatie met de eerste. Door de financiële lasten van de overname kunnen investeringen om te bouwen aan toekomstperspectief niet uitgevoerd worden. Jonge ondernemers zien dit als een groot risico om langetermijnperspectief te krijgen. Een extra risico dat hierbij naar boven kwam; hoe kan ik mij als toekomstig ondernemer weerbaar opstellen in de maatschappij die gevraagd en ongevraagd mee onderneemt op het bedrijf? Kortom, hoe ga ik om met maatschappelijk druk?
- Work-Life balance barrières: De derde barrière gaat over de mentale kant. Ben ik wel een goede teler/ondernemer? Vind ik de druk die ouders (bewust of onbewust) op mij leggen als toekomstige ondernemer wel fijn? Kan ik hier wel tegenop en mijn eigen koers gaan varen? Ondernemen is leuk, maar zoals mijn ouders het doen met een 80-urige werkweek, dat wil ik niet. Ik wil ook tijd hebben voor andere dingen die het leven biedt. Maar ik voel de druk om hetzelfde te doen als mijn ouders en kan hier maar moeilijk mee omgaan.
- Ondernemerschap barrières: De laatste groep gaat over de persoon en zijn zakelijke omgeving. “Ik heb nog wat te doen aan communicatievaardigheden”. “Een gesprek met de bank, accountant of een leverancier wanneer het spannend wordt vind ik maar moeilijk”. Kan ik dat wel? Ik val stil wanneer het spannend wordt of weet na afronding van het gesprek wat een beter argument was geweest om het gesprek naar mijn hand te zetten”. “Heb ik de juiste competenties wel? Of zijn ze nog te ontwikkelen? Ben ik wel de vakman om het bedrijf te draaien. Ik merk dat ik nog wat te winnen heb aan pro-activiteit. Hoe doe ik dat?”
Prachtig hoe bloot komt te liggen dat bedrijfsovername eerst vaak gaat over ratio’s: kan ik het wel betalen? Maar een steek dieper kom je op de werkelijke essentiële overnamebarrières: Het gesprek over de emotie: persoonlijke onzekerheden, gevoelens, twijfels en familiecontext. Geen onderwerp om tijdens het eten aan de keukentafel door te nemen en daarna snel naar de orde van de dag over te gaan. Dat moet je samen een paar keer goed herkauwen wat uiteindelijk het eindresultaat alleen maar beter maakt.
