Blijft Schiphol dé bloemenhub van Europa of niet?

Als het aan de directie van Schiphol ligt, blijft de luchthaven dé bloemenhub van Europa. Maar feit is dat Schiphol in de eerste tien maanden van dit jaar aanzienlijk minder vracht heeft verwerkt dan in 2017. Jaarlijks mogen er maximaal 500.000 starts en landingen plaatsvinden. Luchtvaartmaatschappijen verkiezen dan passagiersvliegtuigen boven ’full freighters’.

Elke 24 uur worden er 80.000 bloemen over de wereld gevlogen. Jaarlijks vervoeren luchtvrachtvliegtuigen 120.000 ton bloemen uit Kenia, een klus waarmee 90.000 banen gemoeid zijn. Het zijn cijfers van de internationale luchtvaartorganisatie IATA.

Maaike van der Windt, directeur Aviation Marketing, Cargo and Customer Experience van Schiphol, schermt er graag mee om te benadrukken hoe belangrijk luchtvracht voor Schiphol is.

Desondanks heeft de luchthaven met lede ogen moeten aanzien hoe het aantal vrachtvluchten dit jaar (tot en met oktober) met 10% daalde. „Bij het vrachtvolume gaat het om een daling van 6%, een afname die gelukkig iets minder groot is. Dat komt deels doordat toestellen groter zijn en deels doordat ze voller zitten. We zien daarnaast dat ’belly cargo’ (vracht in de buik van passagiersvliegtuigen, red.) met 4% toenam”, aldus Van der Windt. Ze was 29 november een van de sprekers tijdens het luchtvaartcongres van Nieuwsblad Transport, waarbij 150 specialisten uit de luchtvrachtwereld aanwezig waren.

Capaciteitsschaarste
Dat Schiphol de afgelopen tien maanden veel minder vracht afhandelde, heeft alles te maken met de capaciteitsschaarste waartegen de luchthaven sinds een jaar aanloopt. Schiphol verdeelt twee keer per jaar, voor de zomer en winter, zogeheten slots: tijdsperioden waarbinnen een vliegtuig mag opstijgen of landen. Jaarlijks zijn er 500.000 slots beschikbaar, maar halverwege 2017 werd duidelijk dat er voor de winter veel meer slots waren aangevraagd dan er te vergeven vielen. Zodoende werd 2018 het eerste jaar waarin Schiphol met capaciteitsschaarste kampte.

Ook bleken veel vrachtvervoerders er niet in te zijn geslaagd 80% van hun slots op tijd te vliegen, wat een voorwaarde is om dezelfde slots opnieuw te kunnen aanvragen voor de volgende periode. Zo’n 6% van deze ’full freighters’ moest daardoor uitwijken naar andere luchthavens. Dat is volgens Royal FloraHolland (RFH) een aanzienlijk percentage omdat bloemen – in volume – de grootste productgroep is die in full freighters naar Amsterdam vervoerd wordt.

RFH maakt zich zorgen
Logistiek manager Bernard Piet van RFH liet tijdens het congres in onverbloemde taal zijn bezorgdheid blijken. „Het aantal full freighters dat op Schiphol landt, neemt sterk af. Ze wijken uit naar Maastricht, Luik, Frankfurt, Brussel of Luxemburg. Bloemen moeten dan naar Aalsmeer getruckt worden. Dat is funest voor de doorlooptijd.” Vanaf Schiphol zijn bloemen volgens hem binnen twee uur op de veiling. „Moeten ze uit Maastricht komen, dan kun je daar makkelijk tweeënhalf tot drie uur bij optellen.”

Nu komt nog zo’n 60% van de luchtvracht uit vooral Oostelijk Afrika op Schiphol binnen. „Als er niets verandert op Schiphol, verwachten wij dat het in de toekomst nog maar 30% tot 40% zal zijn.”

Hogere tarieven, meer belly
Doordat er minder full freighters op Schiphol landden, zijn de vrachttarieven inmiddels gestegen, signaleert Thijs Boonekamp, researcher van onderzoeksbureau SEO Aviation Economics. „Schiphol zit qua slots aan zijn taks, waardoor airlines kiezen voor de vluchten die het meeste opleveren: de passagiersvluchten. Maar in de belly van die ’pax-vliegtuigen’ (pax is luchtvaartjargon voor passagiers, red.) kan gelukkig ook nog een hoop mee. Je ziet dat de belly-capaciteit ook steeds beter benut wordt.”

Momenteel komt 60% van de luchtvracht die Schiphol afhandelt, uit full freighters en 40% uit de belly van pax-vliegtuigen. De luchthaven gaat er echter vanuit dat die verhouding de komende jaren gaat verschuiven. „Vliegtuigfabrikant Airbus verwacht bijvoorbeeld dat over enkele jaren 52% van alle luchtvracht belly cargo zal zijn”, aldus Van der Windt.

Is belly cargo een optie voor bloemen? Volgens Boonekamp laat Londen Heathrow zien dat belly cargo in grote volumes af te handelen is. „Heathrow verwerkt jaarlijks net zoveel vracht als Schiphol, terwijl er slechts een enkele full freighter landt.”

Voor de bloemensector gaat die vlieger echter niet op, stelt Coen Meijeraan, public affairs manager bij RFH. „Het probleem is namelijk dat er op de lijn Amsterdam-Nairobi te weinig passagiersvluchten zijn. Zoveel mensen gaan er niet op safari in Kenia. Daardoor heb je dus te weinig vrachtcapaciteit en blijven full freighters op deze lijn noodzakelijk.”

Andere oplossingen
Andere vliegvelden dan Schiphol zijn volgens RFH geen alternatief. Maastricht is volgens Meijeraan te ver rijden. „Alleen voor veiling Rhein-Maas in het Duitse Straelen-Herongen zou die luchthaven een prima optie kunnen zijn, maar dan gaat het niet om de grote massa aan bloemen.”

RFH maakt zich daarom sterk voor een lobby die politiek Den Haag ervan moet overtuigen dat Schiphol niet vol mag komen te zitten. „Er landen nu al veel full freighters in Luik en Frankfurt. Komend jaar kan zich dat wéér voordoen. Dat willen wij niet omdat je daarmee de positie van de Nederlandse sierteelt aantast.”

Van het totale aantal vluchten op Schiphol heeft luchtvracht op dit moment slechts een aandeel van 3,5%. Als het aan Meijeraan ligt, moet verantwoordelijk minister Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur en Waterstaat) in haar nog op te stellen luchtvaartnota 2020–2025 opnemen dat voortaan 4% van alle capaciteit op Schiphol voor luchtvracht bestemd is. „Dat mag ook 3,6% of 3,9% zijn, maar leg iets vast.”

De veiling hoopt ook dat de minister tot snelle invoering overgaat van de ’Local Rule 2’ op Schiphol, een systeem waardoor 25% van de niet benutte slots aan luchtvracht toevalt. Bij het ter perse gaan van dit blad was niet bekend wat de minister hierover heeft besloten.

Bloemen hebben prioriteit
Voor Schiphol zelf blijven bloemen prioriteit hebben. Van de inkomende luchtvrachtstromen op Schiphol bestaat volgens Van der Windt een derde uit bloemen. Daarna volgen high tech producten, andere bederfelijke goederen (zoals groenten, fruit en vis) en machineonderdelen. Bloemen zijn ook een belangrijke exportstroom vanuit Schiphol. „Die marktpositie van bloemen willen we graag behouden en waar mogelijk qua volume uitbouwen. Schiphol moet wat ons betreft dé Europese hub voor sierteeltproducten blijven.”