Door de groeiende behoefte in de samenleving om met lotgenoten bij elkaar te komen, is het vormgeven van herdenkingsplekken een nieuwe opdracht geworden voor landschapsontwerpers, aldus NVTL-voorzitter Ben Kuipers. Hij presenteerde op de Dag van de Openbare Ruimte op 28 september het themanummer Herdenkingsplekken dat zijn vereniging samen met Tuin en Landschap heeft gemaakt.
Het herdenken in Nederland heeft zich ontwikkeld volgens Kuipers. Was de inrichting van herdenkingsplekken voorheen voorbehouden aan de kerken, nu zie je dat op allerlei andere plekken en manieren uiting wordt gegeven aan de behoefte om te herdenken. Dit betekent een nieuwe opdracht voor tuin- en landschapsarchitecten. Met het maken van een ritueel landschap – een prachtige term volgens Kuipers – bieden landschapsontwerpers mensen een vorm waarin zij kunnen rouwen, herdenken en herinneren.
Negen rituele landschappen
Kuipers presenteerde op de Dag van de Openbare Ruimte het themanummer ’Herdenkingsplekken’ van Tuin en Landschap en de Nederlandse Vereniging voor Tuin- en Landschapsarchitectuur. In dit nummer worden negen rituele landschappen besproken, ontworpen door tuin- en landschapsarchitecten.
Troost bieden met landschap
Één daarvan is het Nationaal Monument MH17 dat door Robbert de Koning is ontworpen. Hij gaf voorafgaand aan de presentatie door Kuipers een lezing over het ontstaan van het monument en de visie erachter. Het bomenlint in park Vijfhuizen is vooral bedoeld om troost te bieden aan de nabestaanden die zoveel ellende hebben moeten meemaken; een plek waar ze kunnen zijn. Het is een levend monument dat gedurende de seizoenen en de jaren die verstrijken voortduren zal veranderen, net zoals het leven zelf altijd in beweging is.
Bomen belangrijk
De bomen spelen in die dynamiek een belangrijke rol. Alle 298 – voor elk slachtoffer één boom – komen van boomkwekerij Ebben, die ze heeft geschonken. Jasper Haster van de kwekerij legde tijdens de lezing uit dat de elf gekozen soorten zijn uitgezocht op beleving het hele jaar door. Op twee zaterdagen in maart zijn de bomen door de nabestaanden zelf met hulp van medewerkers van Ebben geplant. „Een bijzondere dag met wisselende emoties’’, vertelt Haster. Om het voor de nabestaanden behapbaar te maken zijn de bomen allemaal gerooid zonder kluit. „Sommige nabestaanden hielden een eigen herdenking rondom het planten en wilden bijvoorbeeld ook de boom zelf naar het verhoogde lint dragen.’’
