Het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) onderzoekt momenteel duizenden teken op het teken-encefalitisvirus, kortweg TBE. Dit virus kan hersenvliesontsteking veroorzaken. Sinds 2016 zijn zo’n zes mensen ziek geworden door dit virus na een tekenbeet, in een recent geval ging het om een hovenier.
Uit het onderzoek moet blijken of het virus zich naar andere plekken in Nederland heeft verspreid. Nu gelden alleen de Utrechtse en de Sallandse Heuvelrug als risicogebieden. De zieke hovenier, Frits Kroon van de Kroon Juweel uit Delden, is vooral werkzaam in dit laatste gebied.
Één op de duizend
Onderzoeker Hein Sprong van het RIVM legt uit dat uit eerder onderzoek is gebleken dat op die twee plekken ongeveer 0,1% van de teken is besmet met het TBE-virus. Dat is er dus één op elke duizend teken. Ter vergelijking: ongeveer 15 tot 20% van de teken draagt de bacterie die de ziekte van Lyme veroorzaakt, dat zijn er vijftien tot twintig op elke honderd teken. Dat geldt voor alle teken overal in Nederland. „De kans dat je na een tekenbeet de ziekte van Lyme oploopt, is dus vele malen groter dan dat je besmet raakt met het TBE-virus’’, zegt Sprong.
Het is namelijk niet zo dat als je door een besmette teek wordt gebeten, je automatisch ziek wordt. Sprong somt op wat de geschatte kansen zijn: één op de vijftig mensen loopt een milde vorm van Lyme op. Één op de vijfhonderd een ernstige vorm van Lyme en één op de 500.000 TBE, wat neerkomt op slechts 0,0002%. „Dat neemt niet weg dat je door het virus heel ernstig ziek kan worden.’’ Onderzoek naar de verspreiding van het virus is daarom belangrijk.
Reeënbloed
Het RIVM heeft aanwijzingen dat het virus zich verder heeft verspreid in Nederland. Reeënbloed is een belangrijke indicator of in een bepaalde regio teken zijn besmet met het TBE-virus. In het bloed worden dan bepaalde antistoffen aangetroffen. „Reeën maken deze antistoffen echter ook aan tegen andere virussen, daarom is verder onderzoek altijd noodzakelijk’’, legt Sprong uit.
Uit onderzoek in 2017 bleek dat op twaalf andere plekken dan de Utrechtse en de Sallandse Heuvelrug reeën de betreffende anti-stoffen hebben aangemaakt. Op die plekken verzamelt het RIVM momenteel teken voor verder onderzoek. Per plek worden duizend teken gevangen. Ter controle worden ook van de Utrechtse en Sallandse Heuvelrug elk duizend teken onder de loep genomen. In oktober verwacht Sprong de eerste resultaten van het onderzoek. Tekst gaat verder onder de foto.
Vaccin beschikbaar
Tegen het TBE-virus bestaat een vaccin dat 95% bescherming tegen het virus geeft. Sinds in 2016 ontdekt werd dat het TBE-virus in Nederland is, zijn jaarlijks zo’n twee mensen hiervan ziek geworden door een tekenbeet. „Zes patiënten is natuurlijk niet veel. Vanuit het perspectief van de volksgezondheid, ziet de RIVM dan ook geen reden om preventief te gaan vaccineren’’, zegt Sprong. „Maar als je heel veel in het groen bezig bent, dan kun je overwegen om je te laten vaccineren. Het vaccin is gewoon in Nederland beschikbaar.’’
Welke maatregelen werkgevers in het groen kunnen of moeten nemen, daarover heeft het RIVM nauw overleg met arbo-organisatie Stigas. Preventie-adviseur Mirjam de Groot zegt dat de zieke hovenier uit Delden aanleiding voor Stigas is om te kijken of een steviger advies omtrent TBE nodig is. Of het aan te bevelen is om in risicogebieden het vaccin aan werknemers beschikbaar te stellen, kan Stigas pas beoordelen als de resultaten van het onderzoek van het RIVM bekend zijn én na goed overleg met diverse partijen in de sector.
Ziekteverschijnselen TBE
Hoewel voor sommigen TBE iets nieuws is, waarschuwt Stigas als sinds 2016 om alert te zijn op de ziekteverschijnselen van het virus wanneer je door een teek bent gebeten. Die lijken erg op griepverschijnselen: koorts, vermoeidheid, hoofdpijn en algehele malaise. in het ernstigste geval kan het hersenvliesontsteking veroorzaken.
Het recente ziektegeval van de hovenier is voor De Groot aanleiding om de professionals in het groen nogmaals op het hart te drukken zichzelf én hun collega’s elke dag op teken te controleren. „Doe dit systematisch, dus onderzoek je lichaam altijd in dezelfde volgorde en met behulp van een spiegeltje voor de moeilijke plekken.’’
Tekenwerende kleding
Daarnaast is het belangrijk om huidbedekkende, sluitende werkkleding te dragen of tekenwerende kleding. Ook adviseert De Groot werkgevers om blijvend voorlichting te geven aan hun werknemers over de juiste preventie- en controlemaatregelen. „Inclusief vroege verwijdering van de teek. Dit blijft van primair belang.’’
