„Overheden willen burgerinitiatieven graag faciliteren, maar bevinden zich nog volop in een zoekproces naar de nieuwe relatie tussen overheid en burgers in het publieke domein. Geregeld stellen zij daarbij de vraag hoe democratisch burgerinitiatieven zijn en of deze participatieve vorm van democratie in ons representatieve democratische systeem past.
Onderzoek van Wageningen UR Alterra laat zien dat burgerinitiatieven en overheidsbeleid ieder op een eigen manier invulling geven aan de democratische waarden ’vrijheid, gelijkheid en broederschap’. Zo zijn recht op eigen initiatief en ruimte voor direct zeggenschap bij burgerinitiatieven een belangrijke invulling van vrijheid. Overheidsbeleid biedt voor dergelijke vrijheid weinig ruimte. Bij burgerinitiatieven zijn eigenheid en de kracht van het verschil belangrijke drivers. Het gelijkheidsdenken van de overheid is er juist op gericht om willekeur en ongelijkheid te voorkomen door middel van uniformiteit en gelijke behandeling, waardoor mooie kansen vanuit burgerinitiatieven niet altijd de kans krijgen.
Door deze verschillende invulling van democratische waarden kunnen overheidsbeleid en burgerinitiatieven elkaar in de praktijk goed aanvullen en elkaars tekortkomingen deels wegnemen. In het natuurdomein betekent dat bijvoorbeeld dat overheden ruimte geven aan ’pop-up’ natuur die burgerinitiatieven spontaan realiseren vanuit lokale gebiedsidentiteit. Als zij dit nodig vinden kunnen overheden zelf natuur realiseren op plekken waar de samenleving dat niet organiseert. Een ander voorbeeld is dat overheden ruimte bieden aan kleinschalige natuur die burgerinitiatieven willen realiseren. Overheden kunnen deze natuur betrekken bij de realisatie van grootschalige samenhangende natuur vanuit biodiversiteitsdoelen
Burgerinitiatieven kunnen de representatieve democratie goed aanvullen, ook op het gebied van natuur en landschap. Zo kunnen overheden ruimte geven aan natuurdoelen van burgerinitiatieven en tegelijk hun eigen beleidsdoelen realiseren. Dit samenspel tussen overheden en burgerinitiatieven is nodig om allerlei soorten natuurwaarden en natuurdoelen te realiseren die de samenleving belangrijk vindt.”
Drs. Irini Salverda
Onderzoeker Alterra Wageningen UR
