Jakobskruiskruid heeft deze zomer massaler gebloeid dan afgelopen jaren. Dat leidt tot de nodige controverse. De plant is giftig voor zoogdieren en komt steeds vaker voor in met name paardenweiden met alle zorgen vandien. LTO roept de overheid daarom op om in actie te komen om verspreiding te voorkomen.
De VVD heeft zelfs Kamervragen gesteld. Maar de schuld wordt onterecht bij de plant gelegd, betogen Nils van Rooijen (WUR), Esther Hegt (jakobskruiskruid.com) en Baudewijn Odé (Floron) op website Naturetoday. Met goed beheer zijn problemen te voorkomen volgens hen.
Er bestaat nogal wat controverse over jakobskruiskruid. Veehouders en paardenhouders vinden dat de plant actief bestreden zou moeten worden. Op zijn minst zouden de planten gemaaid moeten worden voordat ze zich uitzaaien. VVD kamerleden Valstar en Van Campen hebben aan minister Schouten kamervragen gesteld naar aanleiding van de publicatie ’Hartenkreet van boeren: „Alsjeblieft, pak het jacobskruiskruid aan!”’ uit het AD van 23 juli. De kamerleden vragen de minister onder meer of ze bereid is te onderzoeken of een verdelgingsplicht en/of algeheel verbod mogelijk is.
Ecologen wijzen op hun beurt op het belang van de plant voor de natuur. „Van 150 verschillende soorten insecten, waaronder vele tientallen bijen, zweefvliegen en vliegen, is bekend dat ze foerageren op de plant. Zo is de helft van de Nederlandse vlinders op Jakobskruiskruid gespot. Zo’n 77 soorten zijn geheel afhankelijk van de plant”, schrijven Van Rooijen, Hegt en Odé.
Leverschade
Het probleem van jakobskruiskruid zit hem in de giftige pyrrolizidine alkaloïden (PA’s) die de plant bevat. Als jakobskruiskruid in de wei staat, zullen dieren er niet van eten. Ze herkennen de plant dan als niet eetbaar. Komt de plant echter in hooi terecht dan herkennen ze hem niet meer en eten ze er wel van. De PA’s blijven echter giftig. De plant kan dan de lever beschadigen. Ook kleine hoeveelheden kunnen kleine beschadigingen aan de lever geven die niet herstellen. Langdurige inname van kleine hoeveelheden betekent vele kleine beschadigingen die de dieren op den duur ziek maken. Om de dieren echt acuut ziek te maken zouden ze echter grotere hoeveelheden moeten eten; 5 tot 20% van het lichaamsgewicht aan gedroogd jakobskruiskruid zou dodelijk zijn voor paarden en runderen.
Opmars
Jacobaea vulgaris subsp.vulgaris, synoniem: Senecio jacobaea komt weliswaar van nature in Nederland voor, maar maakt door een aantal oorzaken een opmars. Ten eerste zijn schrale, kruidenrijke, ecologisch beheerde bermen steeds algemener. Tot zo’n 15 jaar geleden werden bij de aanleg daarvan bovendien ook zaadmengsels gebruikt met het tweejarige jakobskruiskruid erin, mede vanwege de ecologische waarde, onder meer voor de Sint-jacobsvlinder (Tyria jacobaeae).
Een andere reden voor de toename van jakobskruiskruid is dat de plant een opportunist is die opkomt op kale plekken in grasland. Door de afgelopen droge jaren zijn er veel plekken ontstaan waar bijvoorbeeld gras is doodgegaan en ruimte is gekomen voor pioniers als jakobskruiskruid. Deze natte zomer heeft ervoor gezorgd dat de plant massaal tot bloei gekomen is.
In paardenweides
Ook in paardenweides ontstaat vaak gelegenheid voor jakobskruiskruid volgens de auteurs van het artikel op Naturetoday: „Vaak zijn paardenweilanden te kort begraasd en ontstaan open plekken. Paardenhouders zijn vaak niet op de hoogte van goede beheermethoden om goede schrale graslanden te krijgen, zonder jakobskruiskruid. Vanaf eind jaren 1980 is er een duidelijke toename van paarden in Nederland te zien, die mogelijk ook gepaard is gegaan met de waargenomen toename van jakobskruiskruid in het agrarische landschap.”
De auteurs noemen bijvoorbeeld een beheer waarbij minder open plekken in de vegetatie kunnen ontstaan. Vaak maaien, intensief begrazen, klepelen en dergelijke stimuleren de soort eerder, schrijven ze. Ook het steeds weer graven in bermen, bijvoorbeeld voor het leggen van kabels, stimuleert jakobskruiskruid.
Op een oplossing voor het jakobskruiskruidprobleem zullen we nog even moeten wachten. De minister heeft op 12 augustus aangegeven dat ze de vragen niet binnen de gebruikelijke termijn van drie weken kan beantwoorden omdat ze wil afstemmen met de betrokken partijen.
Prachtige plant staat ook in mijn tuin en buurtproject ‘Landje van Niets’ in Deventer. Zit inderdaad vol vlinders en insecten. Vorig jaar eind augustus bijv. zaten op iedere groep Jakobskruiskruid in het LVN, kleine vuurvlinders!
Als vrijwilliger van Staatsbosbeheer heb ik samen met een groep vrijwilligers Jacobskruiskruid aan het plukken geweest op een grasland, die gehooid zou worden als voer voor paarden. Door met tientalle vrijwilligers de plant zorgvuldig weg te plukken en afvoeren in plastic zakken zorgden wij dat het niet gedroogd in de voer terechtkomt. Leuk als vrijwilliger, minder handig als je niet zo veel paren handen ter beschikking hebt.