Het historische watersysteem kan ons veel leren over hoe we de gebouwde omgeving van nu klimaatbestendig kunnen maken. De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) ontwikkelde daarom samen met een aantal gemeenten een aanvulling op de stresstest klimaatadaptatie.
Daarin staan historische oplossingen en stedelijk erfgoed centraal. Klimaatadaptief werken is namelijk niets nieuws; het is karakteristiek voor de manier waarop we al eeuwenlang onze leefomgeving inrichten en beschermen. De oplossingen die in het verleden zijn bedacht, kunnen volgens het RCE van nut zijn voor de problemen van nu.
In het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie (DPRA) is vastgelegd dat alle gemeenten, waterschappen en provincies uiterlijk in 2019 de kwetsbaarheid van Nederland voor weersextremen in beeld brengen met stresstesten. De RCE adviseert gemeenten om bij de stresstest klimaatadaptatie ook de volgende vier stappen zorgvuldig te nemen. Cultuurhistorie en gemeentelijke eigenheid functioneren dan als basis voor het maken van klimaatadaptief beleid.
Stap 1 – Kaartanalyse
Vergelijk historische kaarten en combineer ze met de gegevens van het waterschap en de gemeentelijke dienst riolering. Door deze kaarten met elkaar te vergelijken kan vrij eenvoudig de ontwikkeling van watersystemen in beeld worden gebracht. Ook de verstening en de verharding van een stad kan zo goed in beeld worden gebracht. Via de website van het RCE is er veel historisch kaartmateriaal beschikbaar.
Stap 2 – Ontrafel het systeem in een bredere context
Het is niet voor het eerst dat we met overstromingen, wateroverlast, hitte en droogte te maken krijgen. Door de eeuwen heen zijn interventies in het landschap gedaan om droge voeten te houden. Soms succesvol en soms niet. Ontrafel dit systeem. En omdat de waterhuishouding in een stad of dorp bijna altijd onderdeel uitmaakt van een groter systeem, is het van belang om bij het ontrafelen altijd verder te kijken dan de gemeentegrens.
Stap 3 – Maak gebruik van lokale kennis
Haal kennis op bij bijvoorbeeld de gemeente-archeoloog, archivaris en de plaatselijke historische vereniging. Betrek deze experts bij de kaartanalyse en organiseer een gesprek met diverse specialisten. Denk dan aan een historisch-geograaf, fysisch-geograaf, hydroloog, rioolbeheerder en een stedenbouwkundig ontwerper. Benut deze lokale kennis. De ongebruikelijke combinatie van experts levert nieuwe inzichten en verrassende invalshoeken voor oplossingen op.
Stap 4 – Stuur aan op inventieve oplossingen
Bespreek kansen en knelpunten tijdens de risicodialoog. Deze is bedoeld om de bevindingen uit het onderzoek in breed verband te bespreken en te komen tot praktische kennis en bruikbare (ontwerp)oplossingen. Benut vooral de historische kennis en kijk of oude waterstaatkundige elementen en structuren nog een rol kunnen spelen in de huidige opgaven. Juist een combinatie van historische systemen met moderne technologieën kan leiden tot innovatieve oplossingen.
