Wetenschappers van de University of Minnesota hebben een methode ontwikkeld op basis van nanotechnologie en goud om de schimmelziekte Ceratocystis fagacearum op te sporen. Deze eikenverwelking is een groot probleem in het oosten van de de VS en heeft de afgelopen jaren miljoenen bomen het leven gekost.
De schimmel blijft vaak onopgemerkt totdat het te laat is. Tot nu toe wordt de ziekte vooral visueel herkend als de symptomen dus al zichtbaar zijn of moesten monsters genomen worden en naar en laboratorium gestuurd worden. Deze methode duurt vaak (weken-) lang en kost $60 tot $120. De vondst van onderzoeker Abdennour Abbas geeft een betrouwbare analyse binnen een half uur, kost minder dan $5.
Gouden nanodeeltjes
De methode maakt gebruik van de opeenhoping van gouden nanodeeltjes om een chemiluminescent signaal (lichtsignaal als gevolg van een chemische reactie) op te wekken bij de aanwezigheid van het DNA van de schimmel. Dit lichtsignaal kan worden gelezen met een lichtmeter.
Voor een test moet een houtsnipper in een oplossing gedoopt worden om DNA te extraheren, vervolgens wordt de oplossing gemengd met een oplossing van gouddeeltjes om het signaal op te wekken dat gemeten wordt met de lichtmeter. De onderzoekers publiceerden hun bevindingen in Nature. Het team werkt nu aan een draagbaar systeem om de test ook in het veld uit te kunnen voeren.
De ziekte
Eikenverwelking (oak wilt) wordt veroorzaakt door de schimmel Ceratocystis fagacearum de symptomen zijn bladverkleuring, bladverwelking en bladverlies. De aandoening heeft veel overeenkomsten met iepziekte. Ook eikenverwelking verspreidt zich via wortelcontact en vectoren (de keversoorten Pseudopityophthorus minutissimus en P. pruinosus).
De kevers worden aangetrokken door de fruitig geurende vruchtlichaampjes die worden gevormd op een aangetaste boom en raken zo besmet met de sporen van deze zakjeszwam. Deze kevers bezoeken ook wonden van andere bomen om zich te voeden met het wondsap, zo besmetten zij gezonde bomen.
Alle eiken zijn vatbaar voor eikenverwelking, maar niet in dezelfde mate. ’Red oaks’ zoals Quercus rubra sterven veelal binnen één seizoen. ’White oaks’ zoals Quercus robur en Quercus petrea zijn weerbaarder tegen de ziekte omdat ze beter in staat zijn hun houtvaten af te sluiten met thyllen (die ook een belangrijke rol spelen bij de resistentie tegen iepziekte).
Maatregelen
Maatregelen die genomen worden zijn het afdichten van snoeiwonden en het beperken van snoei tot de seizoenen waarin er geen of weinig kevers zijn. Om verspreiding via wortelcontact te voorkomen worden sleuven gegraven rond besmette bomen. Behandeling met fungiciden door middel van injectie is ook mogelijk maar kostbaar. Behandelingen moeten vaak elk half jaar worden herhaald en per behandeling zijn meerdere injecties nodig.
Risico’s voor Nederland
Ceratocystis fagacearum is in 1942 voor het eerst geïsoleerd in Mississippi, de ziekte is nog nooit buiten de VS waargenomen. De kans dat de ziekte zich naar Nederland verspreidt is klein volgens de Nvwa. De ziekte manifesteert zich vooral in bossen en niet zozeer op kwekerijen. Bovendien mogen eiken niet worden geïmporteerd uit gebieden waar de ziekte voorkomt en is de import van eiken uit de VS door noodmaatregelen tegen Xylella fastidiosa sinds 2014 al tot nul gereduceerd.