In 63 beschermde natuurgebieden in Duitsland is sinds 1989 de totale biomassa vliegende insecten met ruim 75 procent afgenomen. De teruggang van de insectenpopulatie werd al vermoed, maar blijkt veel groter dan gedacht. Samen met Duitse collega’s publiceerden ecologen van de Radboud Universiteit deze bevindingen in het wetenschappelijke tijdschrift PLOS ONE op 18 oktober.
Afgelopen jaren werd al steeds duidelijker dat bepaalde insectensoorten, zoals bijen en vlinders, steeds minder voorkomen in West-Europa en Noord-Amerika. „Maar dat de aantallen van alle vliegende insectensoorten in zo’n hoge mate aan het afnemen zijn als we hier zien in zo’n wijdverspreid gebied, is een nog alarmerender bevinding”, zegt projectleider Hans de Kroon.
Enorme schat aan data
Entomologen (insectenonderzoekers) in het Duitse Krefeld, onder leiding van Martin Sorg en Heinz Schwan, verzamelden de afgelopen 27 jaar gegevens in 63 verschillende locaties in natuurgebieden verspreid over Duitsland. Met zogenaamde malaisevallen werden alle vliegende insecten opgevangen en het totaal aan biomassa gewogen en vergeleken. De Nijmeegse onderzoekers hebben nu voor het eerst deze enorme schat aan data kunnen analyseren.
De onderzoekers vonden een gemiddelde afname aan massa van de totale insectenpopulatie van 76 procent. In het midden van de zomer, als het insectenaantal zijn piek bereikt, zagen ze zelfs een daling van 82 procent in de onderzochte gebieden. Caspar Hallmann, die de statistische analyses heeft uitgevoerd: ‘Al deze gebieden zijn beschermd, vaak zijn het natuurgebieden die goed beheerd worden. Toch is de achteruitgang overal waarneembaar’.
Oorzaak onduidelijk
Wat de precieze oorzaak is van deze enorme afname, is tot nog toe onduidelijk. Veranderingen in weer, landschap en in plantensoortenrijkdom in deze gebieden blijken niet de afname te kunnen verklaren. Het weer verklaart veel van de schommelingen binnen het seizoen en tussen de jaren, maar niet de neergaande trend.
Ook in andere werelddelen
Over mogelijke oorzaken kunnen de onderzoekers nu alleen maar speculeren. Caspar Hallmann: „De onderzochte gebieden zijn klein en ingesloten tussen agrarische gebieden. Deze omliggende gebieden trekken insecten aan, die daar vervolgens niet kunnen overleven. De natuurgebieden zouden hierdoor ’leeggezogen’ kunnen worden.” Het is waarschijnlijk dat de gevonden resultaten representatief zijn voor grote delen van Europa en andere delen van de wereld waar natuurgebieden liggen ingeklemd in een overwegend agrarisch landschap.
Ecosystemen afhankelijk van insecten
’Aangezien hele ecosystemen afhankelijk zijn van insecten, bijvoorbeeld als voedsel en als bestuivers, zet dat andere veranderingen, zoals achteruitgang van vogels en zoogdieren in een nieuw daglicht’, aldus Hans de Kroon. ’Het is nauwelijks voorstelbaar wat er gaat gebeuren als deze ontwikkeling onverminderd doorgaat.’
Omdat de oorzaken van de achteruitgang van de insectenpopulatie nog niet bekend zijn, kunnen er op dit moment nog weinig concrete maatregelen genomen worden. De onderzoekers hopen dat deze bevindingen worden opgevat als ‘wake-up call’ en zullen leiden tot meer onderzoek naar de oorzaken en steun voor langetermijnmonitoring.
Maatregelen
De Kroon: „Wat we op dit moment alleen kunnen doen is grote voorzichtigheid betrachten. Minderen met de dingen waarvan we weten dat ze een slechte invloed hebben, zoals het gebruik van pesticiden en verdwijnen van bloemrijke akkerranden in de landbouw. En hard werken aan vergroting van onze natuurgebieden met naar verhouding minder randzones met de landbouwgebieden.”
