Buxusmot beheersen in tuinen

De aantastingen door de buxusmot worden steeds heviger en breiden zich steeds verder uit. Het ziet er niet naar uit dat de aantastingen de eerste jaren zullen verminderen. Allerlei middelen worden gebruikt om de buxus te redden, geoorloofd of niet. In dit artikel geeft entomoloog Leen Moraal een update van de situatie en de mogelijkheden voor bestrijding in particuliere tuinen.

In 2007 is de eerste aantasting op een enkele plek in Nederland gevonden. In 2009 waren er meerdere aantastingen tussen de grote rivieren. De volgende jaren trad er een verdere verspreiding op, waarbij er in 2015 al 600 meldingen waren. Anno 2018 is met name de zuidelijke helft van Nederland gekoloniseerd, maar zijn de motten al opgerukt tot ver naar het noorden. Vooral de stedelijke gebieden met veel Buxus moeten het ontgelden.

In sommige tuinen wordt Buxus minder aangetast dan in andere. Dat heeft mogelijk te maken met de aanwezigheid van vogels. Kauwtjes, eksters, mezen en mussen hebben het op de rupsen voorzien, vooral in de periode dat ze jongen hebben. Door het eten van buxusblad nemen buxusrupsen echter buxine, een giftige alkaloide, in hun lichaam op. De rupsen krijgen hierdoor een slechte smaak en sommige vogels waaronder kippen laten de rupsen al snel links liggen. De motten zijn niet giftig en worden wel door allerlei vogels gegeten.

Bestrijdingsmiddelen in koolmezen

Afgelopen jaar werd bekend dat in dode jonge koolmezen maar liefst 14 soorten pesticiden zijn aangetroffen. De meeste stoffen, 11 stuks, zijn in monsters uit het stedelijk gebied aangetroffen, terwijl in monsters uit het bosgebied 5 stoffen zijn gevonden.

Geen van de 14 middelen is voor particulieren, hoveniers en gemeentelijke groenbeheerders toegelaten. In de landbouw zijn sommige van de 14 stoffen echter wel toegestaan. Maar omdat mezen in de periode dat ze hun jongen voeren, een kleine actieradius hebben en de monsters uit de stad komen, is het niet aannemelijk dat deze stoffen uit de landbouw komen. Zodoende wordt vermoed dat particulieren de middelen illegaal tegen de buxusmot gebruiken.

Bestrijding
Er zijn verschillende manieren om buxusmot te bestrijden waaronder middelen voor professioneel gebruik, middelen die gebruikt kunnen worden door particulieren en bestrijding zonder gewasbeschermingsmiddelen:

– bij lichte aantastingen kan men (met handschoenen) rupsen wegnemen, maar met veel Buxus is dat ondoenlijk. Een andere mogelijkheid is een zeil of fijnmazig doek onder de struik te leggen. Door de struik stevig te schudden laten de rupsen zich vallen waarna ze in een plastic zak kunnen worden afgevoerd.

Hogedrukreiniger – Bij het wegspuiten met een waterstraal is het belangrijk de gevallen rupsen meteen op te rapen en te verwijderen, anders kruipen ze terug in de buxusplant.

Lavameel – er zijn waarnemingen dat het bestuiven van buxus met lavameel de vraat van de rupsen vertraagt. Het lavameel zorgt voor een barrière waar de rupsen niet overheen willen, maar de effectiviteit is niet goed onderzocht.

Tuinverlichting – De volwassen motten vliegen ‘s nachts en worden door kunstlicht aangetrokken. In de vliegperiode is het beter om de tuinverlichting zo weinig mogelijk te gebruiken.

Feromoonval – een soort plastic emmertje met daarin een seksuele lokstof die de vrouwtjes produceren om mannetjes te lokken. Er worden dus alleen mannetjes gevangen. Dit betekent dat er minder mannetjes overblijven om de vrouwtjes te bevruchten. Maar slechts een deel van de mannetjes wordt gevangen, omdat vallen concurreren met vrouwtjesvlinders die ook lokken. Vallen kunnen wel behulpzaam zijn bij het monitoren, maar ze werken niet afdoende bij de bestrijding.

Bacillus thuringiensis (Bt) – Dit middel, algemeen bekend onder de merknaam Xentari is toegelaten voor professioneel gebruik. Er is weliswaar een gebruiksverbod voor gewasbeschermingsmiddelen buiten de landbouw, maar net als voor de eikenprocessierups geldt voor de buxusmot een uitzondering. Hoveniers met een spuitlicentie mogen de buxusmot dus met toegelaten middelen, zoals Xentari bestrijden. Het middel doodt rupsen in een paar dagen en is uitsluitend gevaarlijk voor rupsen en is verder onschadelijk voor andere levende wezens.

Biologische contactinsecticiden – In tuincentra zijn middelen op basis van het plantaardige pyrethrum te koop. Dit middel is minder selectief omdat het behalve buxusmot ook andere insecten doodt.