Reuzenberenklauw:decoratief maar ook gevaarlijk en verboden

De reuzenberenklauw (Heracleum mantegazzianum) is hip als decoratief element. Maar het is ook een gevaarlijke invasieve exoot waarvan mensen heel vervelende brandblaren kunnen krijgen. De handel in en het bezit van levende exemplaren, zaden én gedroogde takken met zaad is sinds augustus 2017 verboden, omdat de plant een bedreiging vormt voor de lokale biodiversiteit en inheemse natuur. Een simpele zoekactie op Marktplaats levert echter nog steeds meerdere gedroogde exemplaren op en ook bij bloemisten worden ze regelmatig gezien. Handelaren in deze takken riskeren een handhavingszaak van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO).

‘De reuzenberenklauw is een invasieve exoot, die ooit is ingevoerd vanuit de Kaukasus. Je kunt er hele vervelende brandblaren van krijgen. De plant verdringt bovendien inheemse soorten. En dan is er nog het risico dat de plant op dijken tot erosie kan leiden als ’s winters de groene delen afsterven en kale grond achterblijft.’  Aan het woord is Chris van Dijk, onderzoeker Plant en Milieu van de Universiteit Wageningen. Hij heeft er begrip voor dat mensen de plant sierlijk vinden. ‘Het is een mooie grote plant met prachtige schermen. Het is heel decoratief, maar er zitten risico’s aan. De nadelen zijn overduidelijk en vandaar dat er fors op bestrijding wordt ingezet.’

Populair

Toch blijft de reuzenberenklauw als droogbloem razend populair, want gedroogd zorgen ze niet meer voor de gevaarlijke brandblaren. En ze ogen mooi in het interieur, vandaar dat ze nog volop verkocht worden. En hoewel de verkoop en het bezit van reuzenberenklauw verboden is, komt Linda Wassink, Senior Inspecteur Expertise Natuur en Gewasbescherming van de NVWA, de planten nog regelmatig tegen. ‘Op Marktplaats kun je bijvoorbeeld nog uitgebloeide exemplaren vinden. Het is momenteel heel hip. En van gedroogde planten krijg je geen brandblaren. Maar veel mensen weten niet dat hier vaak nog levensvatbaar zaad in zit, met alle risico’s op verspreiding van dien.’

Bloei voorkomen

Omdat de reuzenberenklauw veel overlast veroorzaakt en de plant een bedreiging vormt voor de lokale biodiversiteit en inheemse natuur, staat deze invasieve exoot sinds 2 augustus 2017 op de Europese Unielijst en worden de planten bestreden. Van Dijk: ‘Je moet beginnen met preventie. Dat betekent dat je moet voorkomen dat de planten in bloei komen en zo hun zaden verspreiden. In de schermen zitten 20.000 tot 25.000 zaden. Daar komen jaar na jaar nieuwe planten uit voort. De zaden blijven in de bodem nog zeven jaar kiemkrachtig. Als je de bloei kunt voorkomen, beperk je verspreiding van de zaden. Dat betekent dat je de planten al in het voorjaar af moet steken of machinaal moet maaien, het liefst doe je dat een paar keer per seizoen. In juli en augustus bloeien de planten en dan vallen de zaden eruit. Zo kan de plant zich verder verspreiden en zie je ook satellietplekken ontstaan doordat vogels de zaden meenemen of doordat ze meedrijven op watergangen.’

Kiemkrachtige zaden

Reuzenberenklauw mag niet meer gekweekt én verhandeld worden. Je mag deze delen ook niet meer in bezit hebben. Dat verbod geldt ook voor door anderen geplukte en gedroogde bloemen, legt Van Dijk uit. ‘Als er nog zaden in zitten, is het verboden om deze planten te verhandelen. De zaden kunnen ergens op de grond terechtkomen en weer nieuwe planten opleveren. Als je de planten wegmaait, worden zaden die in de grond zitten weer geactiveerd. Het probleem is dus al groot genoeg, zonder dat mensen gedroogde takken met actieve zaden verkopen.” Als Wassink mensen erop aanspreekt dat de planten niet in bezit mogen zijn en verkocht mogen worden, zijn ze zich daarvan meestal niet bewust, vertelt ze. ‘Ze zeggen dat ze niet wisten dat ze deze planten met zaad niet mogen hebben en verkopen. Van handelaren verwacht ik eigenlijk wel dat ze van dit verbod op de hoogte zijn. Maar het blijft lastig dat ze in Nederland makkelijk te vinden zijn in de natuur. We proberen wel via brancheorganisaties informatie te geven.’

Maatregelen

De maatregelen die de NVWA neemt, zijn vooralsnog beperkt, legt Wassink uit. ‘We halen alleen de advertenties van marktplaats en waarschuwen mensen dat ze het niet mogen verkopen.’ Maar er zijn ook mensen die zich weinig van de maatregelen aantrekken, weet Wassink. ‘Een terreinbeheerder heeft iemand al meerdere malen betrapt op het plukken van de reuzenberenklauw zonder toestemming, maar die neemt de boete voor lief.’ Bloemisten die betrapt worden als ze reuzenberenklauw in het assortiment hebben, worden gelast deze planten af te voeren en te vernietigen. Wassink: ‘Dat kunnen ze makkelijk op een verantwoorde manier doen, zodat de zaden zich niet verspreiden.’

Takken van zijde

Takken waar geen zaad in zit, mogen in principe wel verkocht worden, zegt Wassink. ‘Het probleem is alleen dat we niet kunnen achterhalen waar de plant geplukt is en hoe de zaden verwijderd zijn. Dus het is niet verboden om de gedroogde takken zonder zaden te verkopen, maar we vinden het zeker ongewenst.’ Liever ziet ze dat consumenten een kunsttak kopen van de reuzenberenklauw. ‘Er zijn zaken die kunsttakken verkopen, daar is natuurlijk niets mis mee en het is een goed alternatief.’ Intratuin verkoopt bijvoorbeeld takken in een zijden uitvoering, meldt een woordvoerder desgevraagd. ‘We hebben deze in zijde en de plant staat al enige jaren in de top 10, dus hij wordt zeker esthetisch bewonderd. Met kerst zijn ze bijvoorbeeld met glitter verkrijgbaar.’

De bestuursrechtelijke handhaving op het naleven van de verboden voor soorten die op de Unielijst staan, is in handen van Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO).

Tekst: Joop van Vlerken Tekstproducties | Foto’s: Linda Wassink en Chris van Dijk