„Waarom legen mensen hun aquarium in de sloot? Vaak met de beste bedoelingen, uit respect voor de natuur of omdat ze het zonde vinden om een levende plant weg te gooien. Dat ze daarmee de verspreiding van een invasieve exoot stimuleren, daarvan zijn ze zich allerminst bewust.
Dit blijkt uit mijn promotieonderzoek naar de beoordeling en perceptie van de risico’s van exoten. Veel onderzoek naar exoten richt zich op de ecologische aspecten, zoals de redenen waarom een soort invasief wordt en hoe deze bestreden kan worden. Ik heb in mijn onderzoek juist naar de maatschappelijke kant gekeken en de rol van de mens bij de verspreiding en bestrijding van exoten onderzocht.
Neem invasieve waterplanten. In 2010 is een convenant gesloten tussen het ministerie van EZ, de waterschappen en de waterplantenkwekers. In deze overeenkomst is afgesproken dat een aantal schadelijke vijver- en aquariumplanten niet meer verhandeld mogen worden. Daarnaast is er een lijst opgesteld met planten die nog wel verkocht mogen worden mits voorzien van een waarschuwingsetiket, bijvoorbeeld de waterwaaier (Cabomba caroliniana). Dit zijn potentieel invasieve soorten, maar ook soorten die belangrijk zijn voor kwekers en handelaren.
Voor een direct verbod is dan onvoldoende draagvlak. Er is daarom een voorlichtingscampagne opgestart: ’Geen exoot in de sloot.’ Door middel van foldermateriaal en etiketten zijn bezoekers van tuincentra en aquariumspeciaalzaken geïnformeerd over de risico’s van invasieve waterplanten. Twee jaar later blijken de effecten hiervan gering. Bij de verkopers schort het nog aan kennis over dit onderwerp. Zij vormen net als hoveniers een belangrijke schakel richting de consument. Een van de aanbevelingen van mijn onderzoek is daarom om in het groene onderwijs structureel aandacht te besteden aan invasieve exoten. Met name het herkennen van de planten en hoe je consumenten kunt voorlichten over de risico’s ervan zou verplichte lesstof moeten zijn.
Maar voor de bewustwording onder een breed publiek is meer nodig. Waterplanten worden immers ook onderling geruild en aangeboden via Marktplaats. Het besef dat je zelf een beslissende rol kunt spelen in de verspreiding van een invasieve exoot is hierbij cruciaal. Om dat te bewerkstelligen is een mentaliteitsverandering nodig; je moet draagvlak creëren in de maatschappij. Dat kost natuurlijk tijd, maar is wel heel belangrijk; want alleen bestrijden heeft weinig zin.”
Laura Verbrugge
Onderzoeker aan de Radboud Universiteit Nijmegen en verbonden aan het Nederlands Expertise Centrum Exoten
